سیرتکامل کفش و تاریخچه کفش تبریز

تاریخچه کفش تبریز به اواخر دوره قاجار برمی‌گردد در این زمان تولیدی‌های کفش دست‌دوز تبریز در بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده خاورمیانه تاسیس شد و به تدریج کارخانجات چرم در تبریز شروع به فعالیت کردند. این کارخانجات تولید چرم و کارگاه‌های تولید سنتی کفش در تبریز سبب محبوب شدن این صنایع در سطح جهانی شد. تولید و صادرات کفش تبریز در خاورمیانه شهرت زیادی دارد به عبارت دیگر تبریز یکی از پیشگامان صنعت چرم و کفش و قطب اصلی این صنعت در ایران است.

پیدایش نخستین کفش‌ها

قسمت اعظم هزار اول زندگی انسان بدون کفش و به صورت پا برهنه گذشته است. تاریخ پیدایش کفش حدودا به 40000 سال پیش باز می گردد اما کسی نمی داند انسان چه زمانی برای نخستین بار احساس کرده بود که برای محافظت از پاهای خود به کفش نیاز دارد. برای به وجود آمدن کفش های امرزی قرن‌ها زمان سپری شده است. بنا به روایتی اولین کفش‌ها توسط انسان‌های نخستین از گیاهان و پوست حیوانات ساخته شده بود که بصورت کاملا ابتدایی برای محافظت از پاهای خود آن را دور پای خود می‌پیچیدند.

سال‌ها بعد از گذشت اختراع این نوع کفش‌ها صندل و سپس چکمه ساخته شد. بنا بر گزارش تاریخ سربازان، شکارچیان و اشراف‌زادگان از چکمه استفاده می‌کردند. این چکمه‌ها کاملا بدوی بودند و نه پاشنه داشتند و نه تخته و به گونه‌ای بود که با سرد شدن هوا داخل چکمه نیز سرد می‌شد به همین دلیل در هنگام بارش برف و بوران مردم برای محافظت بیشتر از پاهای خود به زیر آن تخته می‌بستند. در گذر زمان تخته را به زیر چکمه وصل کردند و بدین ترتیب اولین نمونه از پاپوش امروزی ایجاد شد.

تاریخچه کفش تبریز

بطور رسمی در حدود سال 1308 صنعت کفش در تبریز آغاز به فعالیت کرده است. در اواخر دوره قاجار تولیدی‌های کفش دست‌دوز در تبریز در بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده خاورمیانه پا گرفت و رفته رفته در طی سال‌های آتی کارخانجات چرم در تبریز شروع به فعالیت کردند. این کارخانجات تولید چرم و کارگاه‌های تولید سنتی کفش در تبریز سبب پر آوازه شدن این صنایع در سطح جهانی شد. به گونه‌ای که شهر تبریز در تولید و صادرات کفش در خاورمیانه شهرت دارد بطور کلی تبریز یکی از پیشگامان صنعت چرم و کفش و قطب اصلی این صنعت در ایران است. به جرات میتوان گفت چرم و کفش تبریز برندی آشنا و محبوب در میان اکثر ایرانیان است و هم اینک بیش از 60 درصد کفش چرم کشور در شهر تبریز تولید می‌شود. آنچه موجب این شهرت شده کیفیت خوب کفش‌های تولیدی است به گونه ای که تولید کننده کیفیت را فدای قیمت نمی‌کند و بر کیفیت تاکید بسیاری می‌شود.

علی رغم گذشت زمان و مدرن و صنعتی شدن تولید کفش اکثر تولیدی‌های کفش در تبریز به سبک سنتی و بصورت دست‌دوز فعالیت می‌کنند به گونه‌ای که در حین گذر از بازار تبریز صدای چکش هنرمندان و صنعتگران کفش شنیده می‌شود چرا که این کفش‌های چرم دست‌دوز تبریز دارای طرفداران و علاقمندان بسیاری در ایران و جهان می‌باشد.

سابقه استفاده از چرم در کفش تبریز

زمان دقیق استفاده از چرم برای ساخت کفش دقیقا معلوم نیست اما در سال 2010 در ارمنستان کفشی از جنس چرم کشف شد که باستان‌شناسان آن را متعلق به 5500 سال پیش می‌دانند. از نظر کارشناسان این کفش متعلق به آذربایجان و به احتمال زیاد تبریز است چرا که ارمنستان نه در قدیم و نه امروزه تولید کفش ندارد. سابقه‌ی صنعت پوست و چرم به ما قبل ورود آریایی‌ها به ایران باز می‌گردد و امروزه تبریز نخستین شهر در ایران است که بصورت تخصصی و صنعتی در زمینه تولید چرم و کفش در ایران و جهان صاحب نام است.

چرا کفش تبریز از چرم ساخته می‌شود؟

علت ساخته شدن کفش از چرم به این مساله باز می‌گردد که در بین انسان‌های نخستین پوشیدن کفش تنها برای محافظت پا از آسیب‌های محیط و آب و هوا بود که چرم بهترین و مقاوم‌ترین گزینه برای ساخت کفش محسوب می‌شد. در عصر جدید علاوه بر نیاز ابتدایی به محافظت از پا نیازها و خواسته‌های دیگر باعث شد که کفش به دسته‌های مختلفی مانند زنانه، مردانه، کفش مجلسی، دم پایی، صندل پوتین، کفش ورزشی و … تقسیم شود که تحت تاثیر صنعت مد تنوع بسیار زیادی در هر کدام از آن ها ایجاد شده است.

چرم در طی قرن‌ها به این دلیل که همیشه به اندازه کافی در دسترس بود در صنعت کفش کاربرد داشت هر چند امروزه برای تولید کفش از مواد متنوعی استفاده می‌شود اما دلایل بسیاری به شرح ذیل وجود دارد که سبب می‌شود چرم حرف اول این صنعت را بزند:

1. چرم به خوبی می‌تواند قالب بگیرد، دوخته شود بدون اینکه خللی در قابلیت تنفس و تبادل هوا در آن ایجاد شود.
2. چرم بسیار محکم و مقاوم است و از صدمه رسیدن به پا جلوگیری به عمل می‌آورد.
3. ماندگاری و دوام بیشتر و حفظ کیفیت در طولانی مدت بگونه‌ای که با گذشت زمان چرم انعطاف پذیرتر و نرم‌تر می‌شود.
4. مناسب برای 4 فصل سال بگونه ای که شکل و مقاومت آن از بین نمی‌رود.
5. تعمیر آسان
6. با توجه به گردش هوا در آن پا کمتر عرق می‌کند و در نتیجه حساسیت پوستی را به حداقل می‌رساند.
7. با توجه به طبیعی بودن آن هیچ آسیبی به محیط زیست وارد نمی‌شود.

انواع چرم‌ها و تاریخچه استفاده آن‌ها در کفش

از طیف گسترده‌ای از چرم‌ها برای ساخت رویه کفش استفاده می‌شود و تشخیص دادن واضح انواع آنها همیشه کار آسانی نیست.

رایج‌ترین انواع چرم‌ها عبارتند از: چرم صاف رنگدانه‌ای (پوشش اتصال دهنده رنگدانه در قسمت دانه)، چرم آنیلین (چرم جانبی دانه منافذ باز)، چرم مومی یا روغنی، جیر و نوبه. پوست گاو دباغی شده برای چرم تنها فرآوری می‌شود. تولیدکنندگان کفش موظفند نوع مواد و فرآیندها را به روشنی بیان کنند.

نتیجه‌گیری

تاریخچه صنعت چرم و کفش تبریز آثار به جا مانده و کشف شده از تمدن‌های ایران باستان است و این صنعت به دوره‌ی قبل از آرایایی‌ها برمی‌گردد. نمونه‌هایی از این آثار مربوط می‌شود به لوازم و لباس‌های چرمی که به همراه اجساد «مردان نمکی» در زنجان کشف شده‌اند این لوازم چرمی نشان دهنده‌ی آن است که در این سرزمین قدمت صنعت چرم به 3 هزار سال قبل باز می‌گردد. چرم خصوصا در گذشته‌های دور همیشه به اندازه‌ی کافی در دسترس مردم بود و مردم به مقاومت و محکم بودن آن پی‌برده بودند لذا از آن جهت محافظت از پا در برابر سرما و صدمه دیدن استفاده می‌کردند.